चौकोनी कलिंगड : तंत्र आणि उपयोग | Square Watermelon :Techniques & Uses

Square watermelon

चौकोनी कलिंगड : तंत्र आणि उपयोग 

Square Watermelon :Techniques & Uses

चौरस, कडक कंटेनरमध्ये (साच्यामध्ये) कोवळे कलिंगड वाढवून चौरस कलिंगड तयार केले जातात. जसजसे फळ विकसित होते तसतसे ते कंटेनरचा आकार घेते. टरबूज स्टॊक करणे, साठवणे आणि वाहतूक करणे सोपे करण्यासाठी ही प्रथा जपानमध्ये सुरू झाली. चौकोनी कलिंगड विलक्षण, अद्वितीय असते. बऱ्याचदा ते नवीनता किंवा सजावटीच्या वस्तू म्हणून वापरल्या जाते.  चौकोनी टरबूज सामान्यत: पूर्णपणे पिकण्यापूर्वी कापले जातात, ज्यामुळे ते खाण्यासाठी कमी योग्य बनतात. ते भेटवस्तू म्हणून लोकप्रिय आहेत आणि त्यांच्या असामान्य आकार आणि सौंदर्यात्मक अपीलमुळे ते प्रदर्शनामध्येही उपयोगात आणले जाते.

या लेखातील महत्त्वाचे मुद्दे 

• चौरस टरबूजचे निरीक्षण
• चौकानी कलिंगडचे बीज
• चौकोनी कलिंगड इतके महाग का?
• निष्कर्ष

पंकजच्या वडीलांनी चौकोनी कलिंगड आणले आहे, असे समजताच सर्व मित्रमंडळी त्याच्या घरी जमली. पंकच्या आईने सर्वांचे स्वागत करून त्यांना चौकोनी कलिंगड दाखविले. सर्व मुले ते कलिंगड कौतुकाने बघत होती. कृषी क्षेत्राने किती प्रगती केली आहे, याची कल्पना तर त्यांना होतीच, मात्र कलिंगड चौकोनी कसे काय बनले असेल यावर त्यांच्यामध्ये मतभेद निर्माण झालेत. प्रत्येक जण त्यावर वेगवेगळे तर्क मांडू लागले. एक जण तर म्हणाला की कलिंगड खरे नाहीच, ते प्लास्टिकचेच आहे. त्यामुळे गोंधळ इतका वाढला की तो ऐकून जगतलाही तेथे यावे लागले. त्याला पाहताच सर्व मुले त्याच्याभोवती जमली आणि कलिंगड चौकोनी कसे याबद्दल विचारू लागली.

चौरस टरबूजचे निरीक्षण | Observation of square Watermelon

जगतने चौकोनी कलिंगड नीट न्याहाळले आणि तो म्हणाला,‘‘खरे तर चौकानी कलिंगड ही संकल्पना नवीन अजिबात नाही. चौकोनी टरबूज पारंपारिक आकाराच्या टरबूजांच्या तुलनेत कोणतेही अतिरिक्त पौष्टिक फायदे देत नाहीत. चौकोनी आकार वाढीदरम्यान मोल्डिंग प्रक्रियेद्वारे प्राप्त केला जातो आणि त्यामुळे फळाची अंतर्गत रचना किंवा पौष्टिक सामग्री बदलत नाही. चौकोनी टरबूज हे एक नवीन फळ नाही , नेहमीचेच फळ की जे जाणूनबुजून ठराविक गोल किंवा अंडाकृती आकाराऐवजी चौरस किंवा घन आकारात वाढवले गेलेले असते. जपानमध्ये कितीतरी वर्षांपासून अशी कलिंगड बनविली जातात.जपानमध्ये जागेची खूप कमतरता आहे. त्यामुळे तेेथील माणसे प्रत्येक वस्तू व्यवस्थित ठेवतात. म्हणून तेथील शेतकर्‍यांनी विचार केला की गोल आकाराची कलिंगडे फ्रिजमध्ये ठेवण्यास अडचणीची असतात. एक तर ती खूप जागा व्यापतात आणि इकडेतिकडे घरंगळतात. म्हणून त्यांनी चौकोनी आकाराची,फ्रिजमधील ट्रेच्या आकाराची आणि सोप्या पद्धतीने त्यांची पॅकिंग करता येईल अशी कलिंगडे बनविण्यास तेथे सुरूवात झाली.’’
‘‘ हे तर झाले, चौकोनी कलिंगडाच्या मूळ संकल्पनेबाबत, पण आम्हाला सांगा हे बनले कसे? चौकोनी कलिंगडाचे बी पण चौकोनी असते का? ’’ एक जण.

‘‘ चला आपण ते कापून बघू ’’ दुसरा.

‘‘माझे पप्पा आल्यावरच आम्ही ते कापणार आहोत, आता अजिबात कापायचे नाही ’’-पंकज.

‘‘ आता अर्धे कापू आणि तुझे पप्पा आल्यावर अर्धे, चालेल का?’’
असा गोंधळ पुन्हा सुरू झाला. त्या सर्वांना थांबवून जगत म्हणाला,

चौकानी कलिंगडचे बीज | Seed of Square Watermelon 

‘‘ चौकानी कलिंगडचे बी चौकोनी असते असे मुळीच नाही. चौकोनी टरबूज वाढवण्याच्या प्रक्रियेमध्ये टरबूजचे कोवळे फळ वेलीवर विकसित होत असताना त्याला चौकोनी किंवा घन साच्यात ठेवले जाते. टरबूज जसजसे वाढते तसतसे ते साच्याचा आकार घेते, परिणामी चौकोनी किंवा घन आकाराचे फळ बनते. साचा टरबूजच्या नैसर्गिक वाढीस प्रतिबंधित करते, ज्यामुळे ते साचाच्या आकाराशी सुसंगत होते. कलिंगडे अगदी करंगळीच्या आकाराची असतात, तेव्हा ती चौकोनी साच्यामध्ये सोडून विशिष्ट क्लीपच्या साहाय्याने त्यामध्ये राहतील याची काळजी घेऊन त्यांची ८६ दिवसांपर्यंत वाढ होऊ दिली जाते. अपेक्षित वाढ होतांना कलिंगड साच्याच्या रूपामध्येच वाढते आणि ते चौकोनी बनते. अपेक्षित परिणाम साधल्यावर साचे बाजूला करून चौकानी कलिंगड विक्रीस तयार होते. चौकोनी कलिंगडचे उत्पादन घेऊन प्रचंड नफा कमावला जातो. कारण साधारण कलिंगडाच्या तुलनेत चौकोनी कलिंगडांना तीन ते चार पट जास्त भाव मिळतो. 

    चौकोनी टरबूज भारतात सामान्यतः आढळत नाहीत. चौरस टरबूजांचे उत्पादन ही एक विशेष प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये वाढीच्या टप्प्यात साचे वापरणे समाविष्ट असते आणि हे मुख्य प्रवाहातील कृषी पद्धतीऐवजी एक नवीनता किंवा कलात्मक प्रयत्न आहे. चौकोनी टरबूजाचे अनेक भारतात जरी घेतले जात नसले तरी त्याची आयात मात्र केली जाते, आता तर चौकोनी आकाराबरोबरच हार्ट, मानवी चेहरा आणि शंकूच्या आकाराची कलिंगडे उपलब्ध झाली आहेत, त्याची फोटो आहेत माझ्या मोबाईलमध्ये.’’ असे म्हणत जगतचे सर्वांना विविध आकाराच्या कलिंगडाची फोटो दाखविली. माहिती ऐकून सर्वांचे समाधान झाले, तरी एकजण म्हणाला,‘‘ चौकानी कलिंगड गोड असते का आंबट, आताच कापून चव घ्यायची का?’’

हे ऐकून पंकज मोठ्याने नाही म्हणाला आणि त्याने चौकानी कलिंगड लगेच फ्रिजमध्ये ठेऊन दिले. खरेतर मुले निराश झाली,  पण जगतने दिलेल्या माहितीने त्यांना सर्व प्रश्नांची उत्तरे मिळाली होती. आपल्या सर्वाना या चौकोनी कलिंगडाची चव चाखायला मिळणार नाही म्हणून जगत निराश झाला. तो काही बोलणार, तेव्हढयात पंकजचे वडील आले. त्यांना मघाशी काऊ काय घडले ते समजले. चौकोनी कलिंगड त्यांनी लगेच फ्रिजमधून बाहेर काढले, सर्वांना पुन्हा दाखविले आणि सर्वांसमोर  व्यवस्थित कापून प्रत्येकाला एक एक फोड खायला दिली. ही कलिंगडाची फोड खाल्यावर प्रत्येकाला समजले की चव नेहमीच्या गोल कलिंगडासारखी आहे, फक्त आकार चौकोनी आहे, फक्त इतकाच फरक. नंतर जगतने सर्वांना सांगितले की गोल टरबूजमध्ये जी पौष्टिक मूल्ये असतात, हीच मूल्ये या चौकोनी कलिगडमध्ये असतात. फरक असतो तो फक्त आकाराचा. केवळ आकार बदलल्यामुळे चौकोनी कलिंगड तीन ते चार पट  जास्त बाजारभावाच्या विकले जातात. 

चौकोनी कलिंगड इतके महाग का असतात? । Why are square watermelons so expensive?

चौरस टरबूज नैसर्गिकरित्या होत नाहीत; ते चौरस कंटेनरमध्ये फळ वाढवून तयार केले जातात, जे फळांना चौरस आकार घेण्यास भाग पाडतात. टरबूज वेलीवर वाळत असतानाच चौकोनी किंवा आयताकृती पेटीत ठेवून ते वाढवले जाते. टरबूज जसजसे वाढते तसतसे ते बॉक्सचा आकार घेते, परिणामी एक चौरस किंवा आयताकृती टरबूज बनते.

• चौरस टरबूज वाढवण्याच्या प्रक्रियेसाठी पारंपारिक गोल टरबूज वाढवण्यापेक्षा जास्त वेळ, मेहनत आणि संसाधने लागतात.  ही प्रक्रिया वेळखाऊ आणि श्रम-केंद्रित असू शकते, ज्यामुळे चौरस टरबूजांची किंमत जास्त असते. 
• चौरस टरबूज वाढवण्यासाठी पारंपारिक गोल टरबूज वाढवण्यापेक्षा जास्त जागा आणि संसाधने लागतात. फळांना आकार देण्यासाठी वापरण्यात येणारे कंटेनर गोल टरबूजांसाठी आवश्यक असलेल्या नैसर्गिक वाढीच्या जागेपेक्षा जास्त जागा घेतात, याचा अर्थ प्रति एकर कमी चौरस टरबूज वाढू शकतात. याव्यतिरिक्त, चौरस टरबूजांना योग्यरित्या वाढण्यासाठी अधिक पाणी आणि पोषक तत्वांची आवश्यकता असते, ज्यामुळे उत्पादन खर्च वाढतो.
• चौकोनी टरबूज बहुतेकदा नवीन किंवा लक्झरी वस्तू म्हणून पाहिले जातात आणि त्यांच्या विशिष्ट आकार आणि देखाव्यासाठी अतिरिक्त पैसे देण्यास तयार असलेल्या ग्राहकांना प्रीमियम किंमतीत विकले जातात. गोल टरबूजपेक्षा वेगळी चव नसली तरीही काही लोक फळाच्या अनोख्या आकारासाठी आणि देखाव्यासाठी अतिरिक्त पैसे देण्यास तयार असतात.परिणामी, चौरस टरबूजांची किंमत पारंपारिक गोल टरबूजांपेक्षा जास्त असते.

कलिंगड चौकोनी करण्यात थोडीजरी चूक झाली तर ते फळ वाया जाऊ शकते. हा धोका गोल कलिंग वाढविताना नसतो. तसेच चौरस टरबूजांची जास्त किंमत त्यांना वाढवण्यासाठी लागणारा अतिरिक्त वेळ, मेहनत आणि संसाधने, तसेच लक्झरी किंवा नवीन वस्तू म्हणून त्यांचे समजले जाणारे मूल्य यांच्या संयोजनामुळे आहे.

निष्कर्ष ( Conclusion)-

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की टरबूजांचा चौरस आकार प्रामुख्याने सौंदर्याचा किंवा नवीनतेच्या उद्देशाने आहे आणि फळांच्या पौष्टिक फायद्यांवर परिणाम करत नाही. जेथे स्टोरेज आणि वाहतूक समस्या असते, तेथे चौरस आकाराचे हे कलिंगड साठवण्यासाठी अधिक उपयुक्त असल्याचे मानले जाते. याव्यतिरिक्त, एकसमान आकारामुळे त्यांना पॅक करणे आणि वाहतूक करणे सोपे होते, वाया जाणारी जागा कमी होते. चौरस टरबूज हे अनुवांशिकरित्या चौकोनी नसतात. त्यांचा आकार वाढीदरम्यान मोल्डिंग प्रक्रियेद्वारे प्राप्त केला जातो. मात्र ते पारंपारिक गोल टरबूजांपेक्षा अधिक महाग असतात आणि त्यांचे उत्पादन मर्यादित असते.  स्क्वेअर टरबूज हे प्रामुख्याने एक लक्झरी फळ मानले जातात. 

- योगेश रमाकांत भोलाणे
Read more about author

----------------------------------------

हे सुद्धा वाचा- 

• गरज धान्य साठवणूक क्रांतीची । Need for grain storage revolution
• शेतकऱ्यांसाठी प्रेरक कार्यक्रम | Motivating programme for farmers
• साखरउद्योगातील वास्तव | Reality in Sugar Industry