स्मार्ट फोनमध्ये डार्क मोड की लाईट मोड | Dark mode or light mode in smart phones

Smart mode  or dark mode

स्मार्ट फोनमध्ये डार्क मोड की लाईट मोड

Dark mode or light mode in smart phones 

स्मार्ट फोनमध्ये वेगवेगळे फिचर्स असतात, त्यातील एक म्हणजे डार्क मोड किंवा लाईट मोड. अमुक अमुक मोड वापरल्यास बॅटरीजास्त वेळ टिकते, के खरे असले तरी बॅटरी टिकते या मुद्द्यापेक्षा आपल्या डोळ्यांना कोणता मोड उपयुक्त आहे, हे ठरविणे महत्वाचे आहे. दोन्ही मोड कशासाठी वापरले जातात,  त्याचे फायदे तोटे काय आहेत, यावर प्रकाश टाकणारा हा लेख.

या लेखातील महत्त्वाचे मुद्दे-

• फोन डार्कमोडमध्ये नेण्याचे कारण काय?
• डार्क मोड म्हणजे नेमके काय?
• डार्क मोडचे फायदे
• लाइट मोड
• लाइट मोडचे फायदे
• लाइट मोडचे तोटे
• डार्क मोड धोकेदायक कुणासाठी?
• नेमके काय परिणाम डोळ्यांवर होतात?
• यावर उपाय काय?
• निष्कर्ष

फोन डार्कमोडमध्ये नेण्याचे कारण काय? (What causes the phone to go into a dark mode?) -

डार्कमोडमध्ये फोन वापरल्यास बॅटरीजास्त वेळ टिकते, हेच कारण आपल्याला माहीत आहे. परंतु काही प्रगत देशांमध्ये झालेल्या संशोधनानुसार डार्क मोड हे वैशिष्ट्य डोळ्यांसाठी अनुकूल अजिबात नाही. डार्क मोड सातत्याने वापरल्यास पुढे डोळ्यांच्या समस्या भेडसावू शकतात, असाही इशारा आता संशोधनातून देण्यात आला आहे.
बरे अगोदर अनेक वर्ष लाईट मोडमध्ये स्मार्टफोन बघितले जात होते. अचानक डार्कमोडचे वारे आले आणि व्हॉट्सऍप, फेसबुक मेसेंजर आणि ट्विटरवरनेही डार्कमोडची सुविधा उपलब्ध करून दिली. डार्कमोडमुळे फोनची बॅटरी जास्त वेळ चालते आणि स्क्रिन पाहताना त्रास होत नाही असा दावा वरील ऍप बनविणार्‍यांकडून केला जातो.

डार्क मोड म्हणजे नेमके काय? (What exactly is Dark Mode? )

गडद मोडमध्ये, इंटरफेसची पार्श्वभूमी रंग प्रामुख्याने डार्क म्हणजे  काळा असतो आणि मजकूर आणि इतर घटक हलके किंवा पांढरे असतात. डार्क मोड ऑन झाल्यानंतर स्मार्टफोनचा डिस्प्ले डार्क म्हणजेच, ब्लॅक कलरमध्ये दिसू लागतो. यात बॅक ग्राउंडचा सर्व भाग काळ्या रंगाचा बनतो. त्यामुळे डोळ्यांवर कमी प्रकाश पडतो आणि बॅटरीचाही वापर कमी होतो. परिणामी बराच वेळ डोळ्यांना त्रास न होता होनचा स्क्रीन आपण पाहू शकतो.

डार्क मोडचे फायदे । Advantages of Dark Mode

• विशेषत: कमी प्रकाशाच्या परिस्थितीत डोळ्यांचा ताण कमी करणे. .
• OLED किंवा AMOLED स्क्रीन असलेल्या डिव्हाइसेसवर कमी उर्जा वापरली जाणे. कारण या डिस्प्लेमधील ब्लॅक पिक्सेल बंद केले जातात, ज्यामुळे बॅटरीचे आयुष्य वाचते. 
• तसेच डार्क मोड अनेक वापरकर्त्यांना सौंदर्यदृष्ट्या सुखकारक ठरतो.

लाइट मोड: Light Mode 

लाइट मोडमध्ये, इंटरफेसचा पार्श्वभूमी रंग प्रामुख्याने हलका किंवा पांढरा असतो आणि मजकूर आणि इतर घटक गडद किंवा काळा असतात.

लाइट मोडचे फायदे: Benefits of Light mode 

एक स्पष्ट आणि क्लीन स्क्रिन आपल्याला दिसते. चान्गला प्रकाश असलेल्या वातावरणात लाइट मोड अधिक उपयुक्त वाटतो. लाइट मोडच बहुतांश लोकांकडून वापरला जातो. 

लाईट मोडचे तोटे | Disadvantages of light mode 

स्मार्टफोन्समधील लाईट मोड ही डीफॉल्ट आणि मोठ्या प्रमाणावर वापरली जाणारी इंटरफेस शैली आहे. मात्र या लाईट मोडचे काही तोटे आहेत:

• कमी प्रकाशाच्या वातावरणात प्रकाश मोड वापरल्याने, विशेषत: रात्रीच्या वेळी, डोळ्यांचा ताण वाढतो. त्यामुळे वापरकर्त्यांना अंधाराशी जुळवून घेणे कठीण होऊ शकते.

• लाईट मोडमध्ये, विशेषत: संध्याकाळच्या वेळी, ब्राईट स्क्रीनद्वारे उत्सर्जित होणाऱ्या निळ्या प्रकाशाच्या प्रदर्शनामुळे मेलाटोनिनच्या उत्पादनावर परिणाम होऊ शकतो आणि झोपेवर अयोग्य परिणाम होऊ शकतो. म्हणून काही वापरकर्ते निजायची वेळ आधी निळा प्रकाश एक्सपोजर कमी करण्यासाठी डार्क  मोड पसंत करतात.

• स्मार्टफोनच्या OLED किंवा AMOLED स्क्रीन असलेल्या डिव्हाइसेसवर, लाइट मोड हा डार्क मोडपेक्षा जास्त बॅटरी उर्जा वापरू शकतो. डार्क मोड मात्र ब्लॅक पिक्सेल वापरतो, जे या स्क्रीन प्रकारांमध्ये बंद केले जातात, परिणामी ऊर्जा बचत होते.

• ब्राईट बॅकग्राउंड आणि लाइट मोडमधील गडद मजकूर यांच्यातील उच्च कॉन्ट्रास्ट विशिष्ट दृष्टीदोष किंवा संवेदनशीलता असलेल्या वापरकर्त्यांसाठी त्रासदायक ठरू शकतो. 

• कमी प्रकाशात लाइट मोडमध्ये स्मार्टफोन वापरल्यास चमकदार स्क्रीनमुळे इतरांना त्रास होऊ शकतो. 

डार्क मोड धोकेदायक कुणासाठी? (Dark mode dangerous for whom?)

डार्क मोडचा दिवसा वापर केल्यास त्याचा डोळ्यांना त्रास होत नाही. मात्र रात्री डार्क मोड नुकसानदायी ठरू शकते. तसेच जर आपल्या डोळ्यांना डार्क मोडची सवय लागली आणि अचानक लाईटमोडमध्ये काम करावे लागले तर हा बदल स्विकारतांना डोळ्यांना त्रास होतो. मग तुम्ही म्हणाल की आम्ही रात्रं- दिवस डार्कमोडच वापरू. परंतु सर्वांना हे शक्य होत नाही. तुम्ही तुमच्या फोनचा स्क्रीन तुमच्या मतानुसार ठेऊ शकतात. मात्र अनेक जण बँकेत, आय टी कंपनीत किंवा कॉर्पोरेट ऑफीसमध्ये काम करतात. त्यांना तेथील संगणकातील टेक्स्टचे बॅकग्राउंड डिफॉल्ट मोडमध्येच बघावे लागते. त्यामुळे स्मार्टफोनवर डार्कमोड आणि संगणकावर वेगळा मोड अशा वेगवेगळ्या मोडमधील अक्षरे ओळखण्यास डोळ्यांना त्रास होतो. लाइटपासून डार्क टेक्स्टमध्ये स्विच केल्यानंतर किंवा डार्क टेक्स्टमधून लाईटमध्ये स्विच केल्यानंतर तुमचे डोळे अचानक झालेला बदल स्विकारू शकत नाहीत. डोळे गोंधळात पडतात. याचा परिणाम डोळ्यांवर होतो. दृष्टी कमजोर होते आणि परिणामी डार्क मोडचा अति वापर डोळ्यांच्या आजाराचं कारण ठरतं.

डार्क मोडचे नेमके काय परिणाम डोळ्यांवर होतात? (What exactly happens to the eyes?)

परदेशात झालेल्या संशोधनानुसार डार्क मोडचा वापर करणार्‍या लोकांमध्ये अस्टिगमेटिज्म नावाचा आजार होऊ शकतो. यामध्ये एक डोळा किंवा दोन्ही डोळ्यांच्या कॉर्नियाचा आकार काही प्रमाणात बदलून जातो आणि संबंधित व्यक्तिला काहीसं धुसर दिसू लागतं. त्यामुळे अनेकजण व्हाइट बँकग्राउंडवर ब्लॅक टेक्स्टच्या तुलनेत ब्लॅक बॅकग्राउंडवर व्हाइट टेक्स्ट सहजपणे वाचू शकत नाही. डिस्प्ले ब्राइट असल्यामुळे आयरिस लहान होतं, ज्यामुळे कमी प्रकाश डोळ्यांवर पडतो. डार्क डिस्प्लेच्या बाबतीत हे उलटं होतं. त्यामुळे डोळ्यांच्या आरोग्यावर खालील  परिणाम होतो.

• कमी प्रकाशाच्या स्थितीत गडद मोड प्रभावी ठरतो, मात्र चांगल्या प्रकाशाच्या वातावरणात किंवा थेट सूर्यप्रकाशात, डार्क  मोड हा लाईट मोडच्या तुलनेत मजकूर आणि सामग्री दृश्यमानता कमी करू शकतो. 
• गडद मोड वापरताना काही वापरकर्त्यांना अस्वस्थता किंवा फोटोफोबिया (प्रकाशाची संवेदनशीलता) संबंधित लक्षणे वाढू शकतात. अशा परिस्थितीत, प्रकाश मोड अधिक योग्य असू शकतो. 
• गडद आणि प्रकाश मोड दरम्यान स्विच करताना काही वापरकर्त्यांना अनुकूलन कालावधीचा अनुभव येऊ शकतो. म्हणजेच स्विच करून पुढील मोड पाहतांना नीट दिसत नाहि किंवा व्यवस्थित दिसण्यासाठी थोडा कालावधी लागतो.  
• विशिष्ट दृष्टीदोष किंवा संवेदनशीलता असलेल्या वापरकर्त्यांसाठी, गडद मोड नेहमीच सर्वात प्रवेशयोग्य पर्याय असू शकत नाही. लाइट मोड, त्याच्या उच्च कॉन्ट्रास्टसह, काही व्यक्तींसाठी श्रेयस्कर असू शकते.
• गडद मोड ब्लॅक पिक्सेल बंद करून OLED किंवा AMOLED स्क्रीन असलेल्या डिव्हाइसेसवर बॅटरीची उर्जा वाचवू शकतो, परंतु ते LCD स्क्रीन असलेल्या डिव्हाइसेसवर लक्षणीय ऊर्जा बचत प्रदान करू शकत नाही.
• डार्क मोड किंवा लाइट मोडसाठी प्राधान्य व्यक्तिनिष्ठ आहे. काही वापरकर्ते प्रकाश मोडच्या सौंदर्यशास्त्राला प्राधान्य देऊ शकतात, ते अधिक दृष्यदृष्ट्या आकर्षक किंवा परिचित वाटू शकतात.

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की उल्लेख केलेले दोष सर्वांना लागू नाहीत आणि वैयक्तिक प्राधान्ये, डिव्हाइस सेटिंग्ज, स्मार्टफोनचा प्रकार आणि विशिष्ट वापर परिस्थितींवर आधारित बदलू शकतात. 

यावर उपाय काय? (What is the solution?)

• खरेतर डोळे महत्त्वाचे, डोळ्यांचे आरोग्य महत्त्वाचे. केवळ बॅटरी जास्त वेळ टिकते हणून डोळ्यांना त्रास होत असतांनाही डार्क मोड वापरणे चुकीचे आहे.
• डार्क मोड वापरायचेच असल्यास डार्क मोड आणि लाइट मोडमध्ये स्विच करत रहावे. 
• जेवढं शक्य असेल तेवढा फोनच्या स्क्रीनचा ब्राइटनेस कमीच ठेवावा.
•  दिवसा लाइट मोडचा तर रात्री डार्क मोडचा वापर करावा

निष्कर्ष ( Conclusion)- 

कमी प्रकाशाच्या परिस्थितीत काही वापरकर्ते डोळ्यांचा ताण कमी करण्यासाठी आणि ऊर्जा-बचत फायद्यांसाठी गडद मोडला प्राधान्य देतात, इतर लोक त्याच्या स्वच्छ आणि पारंपारिक स्वरूपासाठी लाईट मोडला प्राधान्य देऊ शकतात.गडद आणि प्रकाश मोडची उपलब्धता आणि स्वरूप हे स्मार्ट फोन, ऑपरेटिंग सिस्टम नुसार भिन्न असू शकते. डार्क मोड किंवा लाईट मोड वापरायचा की नाही हा सहसा वैयक्तिक प्राधान्याचा विषय असतो आणि दोन्ही मोड्सचे स्वतःचे फायदे आणि तोटे आहेत. डार्क मोड की लाईट मोड याबाबत वरील विवेचन वाचून आता वाचकांना निर्णय घ्यायचा आहे की कोणता मोड उपयोगात आणायचा. आपल्या मोबाईल मधील सेटिंग तपासा, दोन्ही मोड वापरून बघा, वरील लेख दोन वेळा वाचा आणि ठरवा की कोणता मोड आपल्या डोळ्यांसाठी उपयुक्त आहे, खरंच इतके कठीण नाही आहे. 

माहिती संकलन-

- योगेश रमाकांत भोलाणे
Read more about author

---------------------------------
हे सुद्धा वाचा-

• धातुंचे जोडकाम-वेल्डींग | Joining of metals-Welding
• आगपेटीच्या नाचणार्‍या काड्या | Dancing Matchsticks
• अग्निशामक साधनांचे तत्त्व | Principles of fire extinguishers